Alergie sezonowe dotyczące układu oddechowego wymagają leczenia z uwagi na to, że mogą z czasem przekształcić się w pełnoobjawową astmę. W przypadku gorączki siennej, u około 5% dzieci na nią cierpiących dochodzi do powstania astmy, a u 40% wszystkich chorych badania spirometryczne ujawniają zaburzenia podobne do występujących w tej chorobie.
Leczenie
Sama profilaktyka jest wystarczająca jedynie w przypadkach o najłagodniejszym przebiegu. Większość chorych wymaga niestety różnych form terapii. Do podstawowych leków stosowanych obecnie należą środki rozszerzające oskrzela, leki pobudzające układ współczulny (sympatykomimetyczne), stabilizujące błony komórek tucznych i kortykosteroidy. Stosowanie tych leków samych lub w kombinacjach pozwala na kontrolowanie przebiegu tej groźnej choroby u milionów pacjentów.
Istotą astmy jest obkurczenie oskrzeli, dlatego głównym elementem leczenia jest stosowanie leków rozszerzających oskrzela, tzw. bronchodilatorów. W płucach chorych występuje niedobór substancji chemicznej, zwanej cyklicznym adenozynomonofosforanem (cAMP). Jest ona odpowiedzialna za stan napięcia mięśniówki dróg oddechowych, warunkując ich prawidłowe rozszerzanie się. Bronchodilatory wiążą się z enzymem rozkładającym cAMP i blokując go, zwiększają tym samym zawartość cAMP w postaci czynnej, umożliwiając lepsze funkcjonowanie oskrzeli. Najbardziej znanymi lekami z tej grupy jest teofilina i jej pochodne. Obecnie dostępne są preparaty o krótkim, średnim, długim oraz całodobowym działaniu, co pozwala dobierać optymalną dawkę i częstotliwość zażywania dla większości chorych. Pacjenci z łagodną postacią astmy leczeni są zwykle preparatami o krótkim czasie działania, podczas gdy ci z dolegliwościami o charakterze przewlekłym odnoszą największe korzyści z przyjmowania leków o długim okresie działania. Do preparatów o krótkim czasie działania należy: Aminophyllin, Bronkodyl, Slo-Phyllin i Elixophyllin; średnim: Slo-Phyllin SR, Theolair SR; długim: Theo-Dur, Slo-Bid (Aminophyllinum prolongatum, Aminophyllinum retard, Euphyllin CR retard, Theospirex). Theo-24 i Uniphyl (Unifyl) działają 24 godziny. U chorych przyjmujących te leki często oznaczane jest stężenie teofiliny we krwi w celu utrzymania go w granicach terapeutycznych.
Drugą najważniejszą grupą leków są środki sympatykomimetyczne. Istotą ich działania jest pobudzanie enzymu, niezbędnego do wytwarzania cAMP. Zwiększenie jego ilości rozszerza oskrzela, poprawiając przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Wszyscy chorzy, którzy byli leczeni w szpitalu z powodu ciężkiego napadu astmy, z pewnością natychmiast rozpoznają takie nazwy, jak Adrenalina lub epinefryna. Lek ten, podawany zwykle dożylnie lub podskórnie, w sytuacjach krytycznych jest niezwykle skuteczny.
Ze stosowaniem środków pobudzających układ współczulny związane jest pojęcie wybiórczej aktywności beta-2. Oznacza to właściwość leku, polegającą na wybiórczym wiązaniu się ze strukturami chemicznymi w obrębie mięśniówki gładkiej oskrzeli, określanych mianem receptorów beta-2. Leki pozbawione tej właściwości (nieselektywne) ulegają przyłączeniu do wszystkich receptorów beta w całym organizmie, w tym w mięśniu sercowym. Pobudzając je w ten sposób, odpowiedzialne mogą być za wystąpienie efektów niepożądanych w postaci podwyższenia ciśnienia tętniczego oraz zaburzeń rytmu serca. Na szczęście, opracowano wiele różnych środków o wybiórczym działaniu, dostępnych na receptę, w postaci tabletek, syropów, aerozoli i rozpylaczy (urządzeń podających lek w płynie w postaci mgiełki).
Środki rozszerzające oskrzela w postaci wziewnej muszą być zażywane w sposób właściwy, jeżeli chcemy osiągnąć maksymalny efekt. Większość z nich produkowana jest w dozownikach inhalacyjnych – pojemniczkach kieszonkowych rozmiarów i łatwych w obsłudze. Umożliwiają one podawanie leku przez usta wprost do dróg oddechowych. Najlepsze rezultaty otrzymuje się przy podawaniu tych leków głęboko do płuc. Aby to uzyskać, nie należy obejmować ustnika pojemniczka wargami, lecz trzymać go w odległości około 5 centymetrów od ust. W ten sposób większe kropelki z inhalatora przebywają dłuższy dystans, ulegając rozproszeniu na drobniejsze kropelki, łatwiej przenikające do mniejszych, głęboko zlokalizowanych odgałęzień oskrzeli. Dostępne są także urządzenia w rodzaju przedłużacza w kształcie wąskiej rurki, którą można połączyć z inhalatorem, co umożliwia rozproszenie roztworu leku na drobne kropelki jeszcze w jego wnętrzu. Niezależnie od metody aplikowania aerozolu, lekarstwo należy wdychać przez trzy do pięciu sekund, a następnie wstrzymać oddech przez 10 sekund. Osoby cierpiące na astmę wywoływaną wysiłkiem, lepiej go znoszą po przyjęciu leku na około 15 do 20 minut przed spodziewaną, zwiększoną aktywnością fizyczną.
W doborze leków i ich dawek uwzględniane są zwykle wiek chorego i stopień nasilenia dolegliwości. Wielu lekarzy preferuje leki w dozownikach inhalacyjnych, pozwalających na podawanie precyzyjnych dawek dokładnie w to miejsce dróg oddechowych, gdzie są najbardziej potrzebne, stwarzając jednocześnie najmniejsze ryzyko wystąpienia efektów niepożądanych. Syropy zarezerwowane są dla małych dzieci i dorosłych, którym przełykanie tabletek może sprawiać trudności. Rozpylacze stosowane są u bardzo małych dzieci i osób w starszym wieku, które nie potrafią posługiwać się aerozolami w dozownikach. Najczęściej przepisywanymi środkami beta-2 sympatykomimetycznymi są Proventil, Ventolin (Salbutamol, Salbupart), Brethine, Bricanyl (Terbutalin), Alupent i Metaprel (Astmopent).