ZATOKA – CO TO JEST?
Często mówi się o zatokach i o problemach z nimi związanych, mając na myśli nękające wiele osób przewlekłe bóle głowy, którym towarzyszy uczucie ucisku, zlokalizowane za gałkami ocznymi. Niektórzy używają tego terminu, opisując zatykanie nosa podczas kataru siennego. Zapalenie zatok (łac. sinusitis) jest terminem medycznym, obejmującym wszystkie postaci procesów zapalnych, toczących się w którejkolwiek z zatok.
Każdy człowiek ma cztery pary zatok; zatoki czołowe znajdują się nad oczami; zatoki sitowe mieszczą się z boku przy przewodach nosowych; zatoki klinowe zlokalizowane są za zatokami sitowymi, zatoki szczękowe zaś ukryte są wewnątrz kości szczękowych. Wszystkie są wyścielone błonami śluzowymi, wypełnione powietrzem i łączą się z przewodami nosowymi. Chociaż ich rola nie jest dokładnie poznana, sądzi się, że polega ona na aerodynamicznym zmniejszeniu ciężaru czaszki oraz udziale w odbiorze wrażeń dźwiękowych i zapachowych.
Ocenia się, że prawie 70% wszystkich przypadków przewlekłego zapalenia zatok ma podłoże alergiczne. W wielu wypadkach dochodzi do wtórnego zakażenia zatok bakteriami. Zapalenie zatok nie jest dolegliwością nękającą jedynie osoby dorosłe. Dzieci także mogą cierpieć z tego powodu.
Bóle głowy, charakterystyczne dla alergicznego zapalenia zatok, przypisywane są blokowaniu otworów łączących zatoki z jamami nosa przez obrzęknięte błony śluzowe i tkanki położone bezpośrednio pod nimi. Efektem tego jest wzrost ciśnienia w zatokach. Ból jest najsilniejszy bezpośrednio w miejscu nad zatokami. W zależności od tego, które z nich są zajęte w największym stopniu, może być odczuwany w okolicy czołowej a także bezpośrednio pod lub nad gałkami ocznymi. W wyniku gromadzenia się wydzieliny w ciągu nocy oraz ograniczonej możliwości zatok do opróżniania się z niej, bóle głowy są w charakterystyczny sposób najsilniejsze rano.
Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, iż zatoki w tym stanie bardzo łatwo ulegają zakażeniom bakteryjnym, którym towarzyszy wytwarzanie ropy. Zmiana zabarwienia wydzieliny z nosa z przezroczystej na żółtawą lub zielonkawą świadczy o infekcji bakteryjnej, zaostrzającej przebieg choroby. Przedostawanie się wydzieliny z jam nosa do gardła powoduje jego podrażnienie i kaszel. W cięższych przypadkach zapalenia zatok może wystąpić gorączka, bóle mięśniowe, a nawet obrzęk i nadwrażliwość skóry nad zajętymi zatokami.
PYŁKI I ZARODNIKI PLEŚNI
Pyłki, główny czynnik powodujący większość przypadków sezonowego, alergicznego nieżytu nosa, są mikroskopijnych rozmiarów męskimi komórkami zapładniającymi, które biorą udział w cyklu reprodukcyjnym wielu rodzajów roślin kwiatowych i drzew. Duże i bardzo suche cząstki pyłków łatwo przenoszone są z wiatrem na wielkie odległości, nawet na kilkaset kilometrów. Ambrozja na przykład jest w stanie uwolnić do ośmiu miliardów cząstek pyłków, w sezonie zaś w powietrzu może ich krążyć ponad ćwierć miliona ton, stwarzając oczywiste zagrożenie dla osób cierpiących na alergie. Lokalne akcje niszczenia tych roślin odnoszą niewielki efekt.
Pleśnie są inną grupą powszechnie występujących alergenów, wywołujących dolegliwości oddechowe. Są mikroskopijną formą pasożytniczej rośliny niekwiatowej, znanej jako grzyb. Podobnie jak inne grzyby, pleśnie nie mają korzeni, łodyg, liści i chlorofilu. W związku z tym żywią się innymi roślinami i materiałem pochodzenia zwierzęcego. Dobrze znane ze szkodliwego wpływu na żywność, pleśnie znakomicie rosną na ziarnach zbóż i kukurydzy, stwarzając trudności w regionach rolniczych, specjalizujących się w ich produkcji. Pleśnie rozprzestrzeniają się przez uwalnianie zarodników, które podobnie jak w wypadku pyłków, rozpylane są przez wiatr.
Wiele regionalnych szpitali przygotowuje komunikaty o aktualnej zawartości pyłków i zarodników w atmosferze, ogłaszane w środkach masowego przekazu.
Stężenie pyłków mierzone jest zawartością ich cząstek w jednym metrze sześciennym powietrza, zbieranego przez okres 24 godzin. Służą do tego powleczone na przykład parafiną szklane pałeczki lub płytki, natomiast rodzaje pyłków identyfikowane są pod mikroskopem. Ich stężenie w ciągu sezonu waha się zwykle w granicach od dwustu do pięciuset w metrze sześciennym. Gdy zawartość pyłków w powietrzu przekracza liczbę sto, dolegliwości pojawiają się u większości alergików.
Należy pamiętać o tym, że komunikaty poranne dotyczą sytuacji z dnia poprzedniego i niekoniecznie odzwierciedlają to, co może przynieść nowy dzień. Opracowywane są także komunikaty dotyczące zawartości pleśni, opierające się na danych uzyskanych za pomocą specjalnych urządzeń, jednakże są one rzadziej podawane do wiadomości.
ALERGIE WYSTĘPUJĄCE PRZEZ CAŁY ROK
Sezonowy alergiczny nieżyt nosa może być wywołany przez pyłki traw, drzew i chwastów, a także przez zarodniki pleśni. W USA za większość przypadków sezonowego alergicznego nieżytu nosa odpowiedzialna jest ambrozja. Objawy są najbardziej zaostrzone w okresie pylenia roślin. W różnych regionach wypada ono w różnym czasie. Poniższe dane mogą posłużyć za bardzo ogólne wskazówki, dotyczące alergii sezonowych. Wiosenny alergiczny nieżyt nosa (od lutego do maja) spowodowany może być nadwrażliwością na pyłki jesionu, brzozy, cyprysu, wiązu, klonu, dębu, topoli, platana i orzecha. Objawy alergiczne, występujące późną wiosną (od kwietnia do połowy czerwca), zwykle wywoływane są przez pylące w tym czasie trawy, na przykład trawy ogrodowe, kostrzewę, tymotkę.
U schyłku lata i wczesną jesienią (od połowy sierpnia do października) odpowiedzialne są za nie pyłki ambrozji i blisko z nią spokrewnionych chwastów. Pyłki kwiatów wonnych i o jasnym zabarwieniu, takich jak róże, nie są rozpylane przez wiatr. Przyczepiają się one do powierzchni ciała ptaków, do odwłoków pszczół i insektów, które w ten sposób przenoszą je z jednych roślin na inne. Dlatego te rodzaje kwiatów rzadko wywołują odczyny alergiczne.