Skip to main content

Próby swoiste, „testy”

Próba punktowa. Jest to obecnie ,najczęściej stosowana próba, polegająca na polaniu skóry kroplą roztworu alergenu i lekkim nakłuciu skórka. Jak w każdej próbie, tak i w tej kontrolą jest próba z rozpuszczalnikiem alergenu (dla oceny, jaki jest stopień reaktywności skóry). Odczyn z rozpuszczalnikiem powinien być 0, a odczyn z alergenem, który jest tak intensywny jak z histaminą, oznacza się +++.
Wynik, tak jak i w próbie skaryfikacyjnej i śródskórnej, ocenia się po 20 min. Powinno się również odnotować wynik po 6-8 godz. z uwagi na to, że obok odczynu natychmiaistowego mogą wystąpić odczyny pośrednie (III typ).
Próba skaryfikacyjna. Jest ona najstarszą próbą, obecnie rzadko stosowaną w alergologii. Wprowadził ją w 1873 r. Karol Blackley, a po okresie zapomnienia została w latach 1907-1917 spopularyzowana przez Clemensa Pirqueta, Teobalda Smitha, Oskara Schlossa Walkera.
Po wykonaniu specjalnym skalpelem drobnego nacięcia (bez wywoływania krwawienia) wprowadza się kroplę alergenu i odnotowuje się reakcję skórną w tym miejscu. Próba skaryfikacyjna jest stosunkowo mało czuła (może wypaść ujemnie przy istniejącym uczuleniu), lecz bardzo swoista (nie daje odczynów fałszywie dodatnich).
Próba śródskórna. W 1908 r. w celu wykrycia uczulenia gruźliczego Charles Mantoux zastosował test śródskórny z tuberkuliną. Robert Cooke natomiast rozpowszechnił go na użytek alergologii (1911 r.). Takie terminy, jak: „alerrgologia” (Pirquet), „próba skaryfikacyjna” (Pirquet), „próba śródskórna” (Mantoux), alergologia zawdzięcza wczesnym intensywnym badaniom nad gruźlicą.


Obecnie próba śródskórna jest szeroko stosowana w celu wykrycia alergii o odczynie natychmiastowym, pośrednim i opóźnionym. Niewielką ilość alergenu wstrzykuje się śródskórnie i dla oceny odczynu natychmiastowego odczytuje się po 20 min., dla pośredniego po 6-8 godz., a dla opóźnionego po 48-72 godz.
W odczynach natychmiastowych próba ta jest bardzo czuła, ale w odróżnieniu od próby punktowej częściej daje odczyny fałszywie dodatnie.
Testy z alergenami bakteryjnymi wypadają często dodatnio u osób zdrowych i nie mają one istotnego znaczenia.
Alergię na prątek gruźlicy wykrywa próba tuberkulinowa (odczyn opóźniony). Wynik dodatni może oznaczać przebyte zakażenie (niekiedy w sposób utajony) lub też aktualny stan infekcji gruźliczej. Odczyn tuberkulinowy wygasa dopiero po kilku latach od infekcji prątkiem i dlatego istotny jest fakt dodatniej próby u osoby, u której dotąd był on ujemny (wiraż próby). Oznacza to, że osoba ta zetknęła się ostatnio z prątkiem gruźlicy, nie oznacza jednak klinicznej postaci choroby, ale wymaga dalszych badań i obserwacji.
W odróżnieniu od odczynów natychmiastowych, które charakteryzują się wystąpieniem bąbla i zaczerwienienia, odczyny pośrednie i opóźnione cechuje obrzęk i zaczerwienienie, a często martwica w miejscu wstrzyknięcia.
Próba płatkowa. Test ten wykrywa alergię kontaktową, która przebiega na zasadzie odczynu opóźnionego — wyprysku. Próba ta nie jest nowa. Stosował ją już w 1885 r. Gunnar Jadassohn. Rozpowszechnił ją jednak dopiero Bloch (Europa) i Sulzberger (Stany Zjednoczone). Niewielką ilość badanej substancji przytwierdza się specjalnym plastrem do skóry. Reakcja jest opóźniona, odczytuje się ją po 72 godzinach.
Próby prowokacyjne. Stosuje się je zwykle działając na narząd, który wykazuje reakcje alergiczne. I tak, w alergii śluzówki nosa alergen stosuje się donosowo, w zapaleniu spojówek do worka spojówkowego, w astmie oskrzelowej na drodze wziewnej. Jest to najpewniejszy sposób ujawnienia reakcji uczuleniowej danego narządu.
W teście donosowym wynik badania ocenia się na podstawie stopnia blokady nosa, wycieku, a dokładnie przez pomiar oporu przewodów nosowych (rhinomanometria), test spojówkowy — na podstawie stopnia zaczerwienienia spojówek i łzawienia.
Test wziewny jest najbardziej pracochłonny i kryje w sobie pewne niebezpieczeństwa (wystąpienie napadu astmatycznego). Należy tu stosować wzrastające dawki alergenu i wynik oceniać na podstawie określonych parametrów badania czynnościowego układu oddechowego mierzącego drożność oskrzeli.