Skip to main content

Poszukiwanie alergii „w ogóle”

W alergii spotykamy objawy zwane nieswoistymi dla danej jednostki chorobowej, które stanowią wskaźnik istnienia alergii w najogólniejszym znaczeniu. Takim objawem podstawowym i wspólnym dla wielu odczynów alergicznych jest obecność zwiększonej liczby krwinek białych kwasochłonnych, eozynofili, zarówno we krwi, jak i w miejscu odczynu alergicznego. W terminologii medycznej zjawisko to nazywa się eozynofilią. Na przykład w alergicznym nieżycie nosa stwierdza się eozynofilię nie tylko we krwi, ale i w wydzielinie z nosa, w astmie – w plwocinie, w guzkowym zapaleniu okołotętniczym – w ścianie naczyń krwionośnych, w pokrzywce — w wydzielinie z pęcherza skórnego, w alergicznym nieżycie jelit — w ścianie jelita itp. Eozynofilia jest charakterystyczna dla odczynów wczesnych (anafilaksja i atopia). Jest to objaw mało swoisty, ponieważ może występować w wielu chorobach, których podłoże alergiczne jest albo wykluczone, albo też sporne. Eozynofilia jest jedynym objawem, który obejmuje większość odczynów alergicznych.
Innym swoistym znacznikiem choroby alergicznej jest podwyższony poziom ogólnego IgE w surowicy krwi.
Poza tzw. chorobami atopowymi podwyższenie poziomu IgE stwierdza się w zakażeniach pasożytami. Poziom ten waha się w zależności od wieku i zasadniczo odzwierciedla aktywność produkcji tej immunoglobuliny w różnych okresach życia człowieka.

Podwyższenie poziomu IgE (niestety, badanie to nie jest powszechnie dostępne) lepiej charakteryzuje aktualny stan chorego i jego produkcję przeciwciał niż stopień eozynofilii.
Chorych na astmę oskrzelową charakteryzuje tzw. nadreaktywność oskrzelowa. Jest to właściwość reagowania skurczem oskrzeli na bodziec, który u człowieka zdrowego pozostaje bez wpływu na drożność oskrzeli. Reakcja ta (chociaż w znacznie mniejszym stopniu) występuje również u osób z zapaleniem oskrzeli.
Bodźce, które stosuje się do ujawnienia nadreaktywności oskrzeli, są chemiczne i fizyczne. Oto one:

Bodźće chemiczne
Histamina
Acetylocholina
Prostaglandyna F2alfa
Polimyksyna B
Dekstran
Blokery układu beta-adrenergicznego, np. propranolol

Bodźce fizyczne
Zimne powietrze
Wysiłek fizyczny
Mgła aerozol wody destylowanej

Wynik ocenia się na podstawie próby czynnościowej układu oddechowego badającej drożność oskrzeli. Chorzy z astmą oskrzelową prawie zawsze będąc w okresie bezobjawowym reagują skurczem oskrzeli nawet na bardzo słaby bodziec. Reakcja ta o znacznie mniejszym nasileniu występuje również w zapaleniu oskrzeli. Tak więc próba dodatnia potwierdza astmę oskrzelową, ale nie jest dla niej typowa.
Istotą odczynu jest nadmierna pobudliwość zakończeń nerwowych wywołujących skurcz oskrzeli przez układ nerwowy cholinergiczny, ale również uszkodzenie śluzówki, jak to się dzieje w zapaleniu przez obnażanie tych zakończeń, może wywołać taką reakcję.
Jest rzeczą znaną, że wszyscy pacjenci z chorobami oskrzeli reagują dusznością na takie bodźce, jak zimne powietrze, wysiłek fizyczny, mglista pogoda. Wykorzystuje się to w badaniu nad reaktywnością oskrzeli przez obciążenie ich wysiłkiem fizycznym, wdychaniem powietrza lub wody destylowanej (symulowana mgła). Wdychanie histaminy i innych substancji jest typową próbą laboratoryjną i metody te stosuje się w celu wyjaśnienia niejasnych przypadków lub w celach orzecznictwa (np. zdolność do służby wojskowej, renta itp.).
Najciekawsze są badania polegające na stosowaniu prób swoistych. Na nich opiera się istnienie alergologii. Zanim przejdziemy do omówienia testów, musimy zdać sobie sprawę z tego, jakich alergenów szukamy.