Skip to main content

Podstawowe informacje dotyczące alergii

Odczyny uczuleniowe natychmiastowe i opóźnione
Immunolodzy, lekarze i badacze zajmujący się układem odpornościowym i procesami patologicznymi natury immunologicznej, dzielą reakcje alergiczne na dwie główne kategorie: natychmiastowe i opóźnione. Odczyny natychmiastowe, zwane także reakcjami typu I, występują wkrótce po ekspozycji na alergeny je wywołujące, zwykle w ciągu jednej do czterech godzin. W reakcje uczuleniowe typu natychmiastowego zaangażowane są zwykle przeciwciała IgE. Gorączka sienna jest typowym przykładem tej formy odpowiedzi.
Odczyny opóźnione mogą wystąpić po dwóch – pięciu dniach po ekspozycji, a niekiedy nawet później. Sądzi się, że główna rola w tego typu reakcjach alergicznych przypada nie przeciwciałom, lecz innym rodzajom komórek, zwłaszcza limfocytom T. Odpowiedzi opóźnione określane są terminem reakcji typu IV. Wysypka pojawiająca się w wyniku kontaktu z sumakiem jadowitym jest jej dobrym przykładem.

WSTĘPNE UWRAŻLIWIENIE I PONOWNE EKSPOZYCJE
Znając podłoże tych zjawisk, łatwiej jest zrozumieć, jak przebiega wstępne uwrażliwienie (tzn. jak stajemy się uczuleni) na specyficzny alergen i jakie zjawiska leżą u podłoża napadów uczuleniowych. Proces uwrażliwienia przedstawimy na przykładzie cząstek pospolitych pyłków ambrozji, będących udręką dla osób cierpiących na gorączkę sienną.
Po przedostaniu się do dróg oddechowych, malutkie cząstki pyłków szybko wchodzą w kontakt z komórkami plazmatycznymi, znajdującymi się w tkankach i małych naczyniach krwionośnych. W odpowiedzi na kontakt komórki te zaczynają natychmiast wytwarzać przeciwciała IgE przeciwko tymże pyłkom. Następnie cząsteczki IgE wiążą się z tysiącami otaczających komórek tucznych i obojętnochłonnych (bazofili), z którymi łączy je powinowactwo. Każda z komórek tucznych lub obojętnochłonnych może związać od około stu do trzystu tysięcy cząsteczek immunoglobuliny E, swoistej dla pyłku ambrozji. Po związaniu, niezależnie od tego czy dzieje się to po raz pierwszy, czy tysięczny, organizm jest w wyniku tego uwrażliwiony na ambrozję lub, jak to określamy, jest na nią uczulony.
Prześledźmy teraz, co się dzieje, gdy uwrażliwiony organizm (to znaczy już uczulony) wchodzi ponownie w kontakt z czynnikiem, na który jest nadwrażliwy. Posłużymy się znowu przykładem pyłku ambrozji. Po przeniknięciu do dróg oddechowych osoby cierpiącej na gorączkę sienną, pyłki ulegają natychmiast związaniu przez wiele cząsteczek IgE na powierzchni komórek tucznych i bazofili, aktywując je, powodując uwalnianie wielu rodzajów mediatorów chemicznych, w tym histaminy. W efekcie występują objawy alergii.

Na tym jednak się nie kończy. Po kilku godzinach, w późnej fazie odpowiedzi, eozynofile i dodatkowe bazofile przenikają do miejsca, gdzie zachodzą powyższe zjawiska, zwiększając nie tylko stopień nasilenia dolegliwości, ale także czas trwania reakcji.
Rezultatem jest kichanie, wodnisty katar, przekrwienie i opuchnięcie spojówek, typowe dla natychmiastowej reakcji alergicznej, jaką jest katar sienny.
IgE to przeciwciała najczęściej zaangażowane w reakcje uczuleniowe. Jednakże alergie (typu I), w których IgE odgrywają główną rolę, nie są jedynym rodzajem alergii. Przeciwciała IgM i IgG, dwie główne klasy ustrojowych przeciwciał zaangażowanych w zwalczanie infekcji, biorą udział w reakcjach alergicznych, określanych mianem reakcji II typu, trochę odmiennych od opisanej powyżej. W tym wypadku alergen najpierw ulega związaniu w konkretnych tkankach docelowych (np. w krwinkach czerwonych lub płytkach krwi), a wytworzony kompleks antygen-komórka staje się obiektem działania przeciwciał, w rezultacie czego dochodzi do zniszczenia komórki. Te reakcje uczuleniowe, zwane także reakcjami cytotoksycznymi (gdyż prowadzą do uszkodzenia i zniszczenia komórek), występują stosunkowo rzadko. Często związane są z zażywaniem sulfonamidów i chinidyny.


Reakcje alergiczne III typu to inny rodzaj odpowiedzi alergicznych, w których biorą udział przeciwciała. Znane są pod nazwą choroby posurowiczej. W reakcje te zaangażowane są przeciwciała IgM i IgG, a od odpowiedzi II typu różnią się tym, że przeciwciała i alergeny wiążą się ze sobą w krwiobiegu bezpośrednio, tworząc kompleksy o stosunkowo dużych rozmiarach. Krążąc we krwi, mogą one utknąć w sieciach malutkich naczyń krwionośnych, na przykład w nerkach, płucach, stawach, bądź w skórze, powodując w konsekwencji zmiany zapalne w tych narządach i uszkodzenie tkanek.
W opóźnionych reakcjach alergicznych (typ IV) mechanizm procesu uwrażliwiania różni się od typów opisanych powyżej.
W reakcjach typu IV przeciwciała nie biorą udziału. Po bezpośrednim kontakcie z alergenem, np. sumakiem jadowitym, dochodzi do uwrażliwienia w wyniku trwałych zmian, zachodzących w błonach komórkowych limfocytów T. Gdy to nastąpi, każdy następny kontakt spowoduje uwalnianie mediatorów chemicznych, odpowiedzialnych za wystąpienie swędzącej, pęcherzykowej wysypki na skórze.

CZYM RÓŻNIĄ SIĘ ALERGIE OD PRAWIDŁOWYCH ODPOWIEDZI ODPORNOŚCIOWYCH?
Reakcja alergiczna jest nieprawidłową odpowiedzią ze strony układu odpornościowego. Różni się od prawidłowych odpowiedzi odpornościowych z dwóch zasadniczych powodów. Po pierwsze, wyzwalana jest przez czynniki na ogół nieszkodliwe, takie jak pyłki, a nie przez drobnoustroje czy inne organizmy szkodliwe lub komórki nowotworowe. Po drugie, odpowiedź taka trwa dłużej, niż jest to potrzebne do zlikwidowania czynnika szkodliwego. Natomiast prawidłowe reakcje powodują szybką likwidację antygenu, trwając nie dłużej, niż jest to niezbędne.