Skip to main content

Podstawowe informacje dotyczące alergii

Czy zdarza ci się budzić każdego ranka z nosem zatkanym tak, że z trudem możesz oddychać? Czy dostajesz wysypki za każdym razem, gdy raczysz się orzeszkami? Czy twoja skóra jest tak wrażliwa, że bez względu na rodzaj stosowanego mydła lub kremu pojawia się rumień lub wysypka? Jeżeli pytania te kojarzą ci się z dobrze znanymi sytuacjami, nie jesteś osamotniony.
Każdego dnia w praktyce ambulatoryjnej przynajmniej jeden z pacjentów skarży się na dolegliwości alergiczne. Pacjenci często pragną się dowiedzieć, czy bóle głowy, wysypki na skórze lub kłopoty z zatokami, jakich doświadczają, nie są spowodowane czymś szczególnym, z czym mieli kontakt lub spożyciem określonych pokarmów. Często przynoszą ze sobą listy zakupów albo to, co jak sądzą, jest przyczyną ich kłopotów – różne preparaty roślinne, żywność, kosmetyki, leki. Wiele z tych wątpliwości wynika z dezinformacji, której źródło stanowią znajomi lub media.
Dobrym tego przykładem jest alergia na grzyba Candida, powszechnie występującego drożdżaka jelitowego, najlepiej znanego z powodu wywoływania jednej z postaci zapalenia pochwy u kobiet. Zła sława, jaką cieszy się ten drobnoustrój, powoduje, że pacjenci bez żadnych objawów zakażenia tym grzybem skłonni są przypisywać występowanie dolegliwości, takich jak przewlekłe przemęczenie, łuszczyca czy migrena, nadmiernej kolonizacji ustroju tym mikroorganizmem. Wielu pacjentów przypisuje występowanie niektórych objawów zanieczyszczeniom środowiska czy składnikom pożywienia.
Niezależnie od rzeczywistej roli grzyba Candida czy zanieczyszczeń środowiska w wywoływaniu zaburzeń natury alergicznej, alergie są ważnym problemem zarówno medycznym, jak i społecznym. Liczba chorych, szukających pomocy u lekarzy z powodu dolegliwości alergicznych, przekracza liczbę pacjentów zgłaszających się z powodu jakiejkolwiek innej choroby. Ocenia się, iż w przybliżeniu piąta część populacji krajów zachodnich cierpi z powodu różnych form alergii. Prawie każdy zna osobę na nią cierpiącą. Tylko w USA co roku przeznacza się ponad 100 milionów dolarów na środki przeciwalergiczne podawane w formie zastrzyków. Osoby dotknięte alergią wydają rocznie blisko 500 milionów dolarów, rozpaczliwie poszukując środków zapewniających szybką ulgę.
Aby otrzymać potrzebną pomoc i nie dać się skusić reklamom lub szarlatańskim metodom leczenia, należy wiedzieć więcej o tym, czym jest alergia, co ją wywołuje oraz jak można jej zaradzić.

CZYM JEST ALERGIA?
Ujmując rzecz najprościej, alergia jest nieprawidłową reakcją na jeden albo kilka czynników środowiska lub substancji nieszkodliwych dla większości ludzi. Z tego powodu lekarze często określają alergię jako reakcję wynikającą z nadwrażliwości. Fakt, że alergie występują rodzinnie, sugeruje, iż predyspozycje do ich rozwinięcia są przekazywane genetycznie.
Z zasady reakcje alergiczne nie rozwijają się samoistnie. Wyzwalane są przez ekspozycję na antygeny lub alergeny. Są nimi zwykle białka rozpuszczalne w wodzie, zdolne do przenikania przez błony śluzowe albo skórę. Do powszechnie występujących alergenów należą: pyłki drzew, traw i chwastów, kurz domowy, pleśnie, żądła owadów i jady, niektóre leki i składniki żywności, farby, kosmetyki oraz opary z rozpuszczalników.

W jaki sposób się uczulamy?
Wbrew powszechnym wyobrażeniom, reakcja alergiczna zwykle nie zostaje wywołana, gdy pierwszy raz wystawiamy się na działanie danego alergenu. W rzeczywistości ustrój staje się uczulony na substancję (to znaczy wytwarza się alergia) w czasie powtarzających się ekspozycji, przez okres tygodni, miesięcy lub nawet lat. Objawy alergii mogą nie wystąpić do czasu dziesiątego, setnego czy nawet tysięcznego kontaktu z daną substancją. Lekarze określają ten czas okresem sensytyzacji, czyli uwrażliwiania.
Jednakże w momencie, gdy organizm staje się uczulony, objawy alergiczne w większości wypadków występują przy okazji każdego kontaktu z danym alergenem. Kiedy dana osoba jest na coś uczulona, objawy występują w przeciągu minut, niezbędne zaś do tego ilości alergenu są śladowe.

REAKCJE ALERGICZNE A UKŁAD ODPORNOŚCIOWY
Aby lepiej zrozumieć, to co dzieje się w czasie typowej reakcji uczuleniowej, trzeba najpierw zapoznać się z funkcjami układu odpornościowego odpowiedzialnego za jej wystąpienie. U zdrowych ludzi układ odpornościowy jest naturalnym systemem obronnym organizmu przeciwko inwazji pasożytów, grzybów, bakterii i wirusów. Jego zadaniem jest też wykrywanie i zwalczanie innych niepożądanych „pasożytów”, takich jak komórki nowotworowe we wczesnej fazie rozwoju, przed uzyskaniem przez nie zdolności rozprzestrzeniania się. Bez sprawnie funkcjonującego układu odpornościowego wszyscy z pewnością zginęliby z powodu wielu infekcji i procesów nowotworowych. Właśnie dlatego ofiary AIDS, u których dochodzi do ciężkiego upośledzenia odporności, ulegają rozmaitego typu zakażeniom i nowotworom, które zwykle nie dotykają osób zdrowych.
Opisanie jedynie alergenów najczęściej wywołujących uczulenia wypełniłoby wiele tomów. Istnieją jednak tylko trzy główne drogi, którymi przenikają one do organizmu. Mogą być wdychane, połykane lub wchłaniane przez skórę i błony śluzowe. Jest to ważna informacja, gdyż od drogi, jaką alergeny wnikają do ustroju, zależą objawy, na które cierpi później osoba uczulona.