Skip to main content

Które tkanki można przeszczepiać?

Przeszczepy można podzielić na trzy duże grupy:

  1. Przeszczepy autologiczne. Przeszczepy z jakiegokolwiek miejsca tego samego osobnika w drugie. Obejmują one najczęściej skórę, naczynia i kości.
  2. Przeszczepy homologiczne. Przeszczepy w obrębie tego samego gatunku. Przykładem może być przeszczepienie skóry z człowieka na człowieka.
  3. Przeszczepy heterologiczne. Przeszczepy w obrębie dwóch gatunków. Przykładem tego może być przeszczepienie chrząstki cielęcej w miejsce ubytku kostnego u człowieka.

Praktyczne znaczenie mają oczywiście homo-przeszczepy, które dzielą się na „homostatyczne” (naczynia, chrząstki, kości), charakteryzujące się względnie statyczną funkcją i w związku z tym łatwiejszym przyjmowaniem, i „homowitalne” (nerki, wątroba, płuca, gruczoły wewnętrznego wydzielania itp.), obejmujące narządy aktywne, które są często odrzucane przez organizm biorcy. W przeszczepach antologicznych najistotniejsza jest technika zabiegu, niedopuszczenie do zakażenia itd. Przeszczepianie np. skóry brzucha (wędrujący płat Fiłatowa) na miejsce zniszczonej skóry (np. oparzenie) rąk jest problemem technicznym, a nie immunologicznym.
Przy zastosowaniu homoprzeszczepów stosunkowo najlepsze wyniki uzyskano przy przeszczepieniu rogówki, chrząstki, kości, naczyń, a nawet zastawek sercowych. Trudno w tej chwili powiedzieć, czy wszystkie te przeszczepy przyjęły się, czy też stanowiły tylko pomost, po którym organizm przez wzrost własnej tkanki wyrównał częściowo braki.


Transplantologia jest młodą nauką i boryka się z problemami technicznymi, immunologicznymi i moralnymi. W zasadzie tylko przeszczepianie nerek jest oceniane jako uznana metoda leczenia. Nic dziwnego, że dokonano dotychczas ponad 80 000 tego typu zabiegów. O ile problemy techniczne są mniej lub bardziej opanowane, a postęp nauki gwarantuje dalsze udoskonalenia, problemy zaś etyczno-prawne mieszczą się w określonych granicach umowy społecznej, o tyle problemy immunologiczne są i będą główną barierą postępu transplantologii.
Na czym polegają problemy immunologiczne związane z przeszczepami narządów?
W ramach jednego gatunku poszczególni osobnicy różnią się między sobą strukturą antygenową, a różnice te mogą być bardziej lub mniej wyraźne. W transplantologii chodzi o to, ażeby dawca i biorca narządu byli sobie możliwie bliscy pod tym względem. Mała różnica zwiększy sukces przeszczepiania. Ze względu, na zdolność przeżywania przeszczepów antygeny te nazwano transplantacyjnymi lub antygenami zgodności tkankowej. Są one obficie reprezentowane na powierzchni limfocytów. Stąd ich nazwa HLA (histocompatibility lymphocyte antigens – limfocytowe antygeny zgodności tkankowej).

Antygeny te można określać albo typując je za pomocą antysurowic (test cytotoksyczny), albo w tzw. teście mieszanej hodowli limfocytów dawcy i biorcy. W teście cytotoksycznym limfocyty dawcy i biorcy zadaje się wzorcowymi surowicami. Rozpad tych komórek pod wpływem tej samej surowicy oznacza, że zarówno biorca, jak i dawca mają ten sam antygen — i to jest dobrze. Im więcej wspólnych antygenów mają dawca i biorca, tym lepiej. Gorzej, jeżeli różnią się oni wyraźnie pod tym względem.
W teście mieszanej hodowli limfocytów limfocyty osób niezgodnych ze sobą pod względem antygenowym oddziaływają na siebie stymulująco, zmieniają się, co nazywamy transformacją blastyczną.
Zgodność głównych grup krwi, ujemny test cytotoksyczny i brak transformacji blastycznej w mieszanej hodowli limfocytów to warunki pomyślnego przyjęcia się przeszczepu.


Immunologiczną charakterystykę biorcy narządu można ustalić wcześniej i wówczas dane takiej osoby są umieszczone w tzw. międzynarodowym banku biorców. Wówczas dane dawców dopasowuje się do charakterystyki biorców z kartoteki.