Jest to jedna z najczęstszych i zarazem najcięższych alergoz, a rozpowszechnienie jej dotyczy około 1% populacji. Istota objawów chorobowych polega na napadach duszności wywołanych rozległym skurczem oskrzeli i nadmierną produkcją śluzu przez ich gruczoły śluzowe. Choroba ta może powstać w każdym okresie życia, jednak najczęściej pojawia się we wczesnym dzieciństwie. Musimy zdać sobie sprawę z tego, że tylko stosunkowo niewielki odsetek przypadków astmy mieści się w grupie odczynów wczesnych. Astmy atopowej (rodzinnej) nie spotyka sie obecnie zbyt często, przeważa astma bakteryjna, mieszcząca się raczej w grupie odczynów późnych.
Astmę oskrzelową dzieli się na ogół na atopową i nieatopową. Jak pamiętamy, stany atopii są dziedzicznie warunkowane, towarzyszy im wysoki poziom IgE, dodatnie testy skórne, a klinicznie nagłe napady są przedzielane okresami pozornego zdrowia. Astma nieatopowa jest niezbyt precyzyjnie zdefiniowana. Wiąże się ją na ogół z infekcją, czasem z nietolerancją aspiryny i podobnych leków. Chociaż obraz kliniczny jest bardzo podobny, mechanizm samego odczynu jest różny. Wspólny dla obu tych grup chorób jest rozlany skurcz oskrzeli z wtórną dusznością i świszczącym oddechem.
Na dziesięć przypadków astmy oskrzelowej tylko jeden będzie odpowiadał kryteriom astmy atopowej. Ta druga postać przyjmuje często nazwy: astma bakteryjna, zespół astmatyczny, astmatyczne zapalenie oskrzeli.
Dolegliwości astmatyczne są bardzo rozpowszechnione wśród małych dzieci i chociaż nazywa się je astmą, jest to zapalenie oskrzeli z wtórnym ich skurczem. Dlatego też wiele dzieci „wyrasta” z choroby. Z astmą atopową tak nie jest; atopia jest skazą, z którą się człowiek rodzi i musi z nią iść przez całe życie. Chociaż są niekiedy długie okresy braku objawów (remisja choroby), należy zawsze się liczyć z nagłym jej nawrotem.
Najczęstszą przyczyną astmy oskrzelowej są alergeny wziewne, takie jak kurz domowy, a głównie zawarte w nim roztocza, pierze, sierść psa i kota, pyłki roślin i pleśnie. Roztocza są to drobne (0,3 mm średnicy) pajęczaki, które unoszą się w kurzu domowym. Odżywiają się one pleśniami, złuszczonym naskórkiem ludzkim (stąd dużo ich w pyle pościeli), a częstym w naszych mieszkaniach ich przedstawicielem jest roztocz o trudnej łacińskiej nazwie Dermatophagoides pteronyssinus. Ten roztocz jest główną przyczyną atopowej astmy oskrzelowej.
Najczęściej jednakże mamy do czynienia z astmą mieszaną, infekcyjno-alergiczną. Zakażenie sprzyja dalszemu uczulaniu na alergeny zewnętrzne, do czego dołącza się labilność psychiczna, która nasila odczyn alergiczny.
W klasycznym ujęciu grecki termin asthma oznaczał wszelkiego rodzaju utrudnienia oddechu. Mieściła się w tym i duszność pochodzenia sercowego, i duszność histeryczna. Tak też ujmowane jest to zagadnienie i dzisiaj przez szerokie rzesze laików, a czasem, niestety, i przez mniej doświadczonych lekarzy.