ROZPOZNAWANIE ASTMY
Kaszel, świszczący oddech i uczucie braku powietrza sugerują astmatyczne tło dolegliwości ze strony układu oddechowego. Ponieważ podobne objawy mogą towarzyszyć innym chorobom, niezbędne do potwierdzenia takiego rozpoznania jest zebranie dokładnego wywiadu, przeprowadzenie badania klinicznego oraz wykonanie rutynowych badań diagnostycznych z różnymi testami specjalistycznymi włącznie. Zaliczają się do nich prześwietlenia rentgenowskie, specjalne badania krwi, testy skórne oraz próby czynnościowe układu oddechowego.
Prześwietlenia rentgenowskie klatki piersiowej są bardzo przydatne diagnostycznie. Pozwalają wykluczyć inne przewlekłe choroby układu oddechowego, takie jak rozedma lub zwłóknienie torbielowate u dzieci. Są takie punktem odniesienia w ocenie postępów leczenia w przyszłości.
RAST jest specjalistycznym badaniem krwi określającym zawartość przeciwciał IgE przeciwko poszczególnym alergenom. Zaletą tego badania jest mała ilość krwi potrzebna do wykonania badań identyfikujących alergeny odpowiedzialne za występowanie choroby. Wadą zaś jest mniejsza od opisanych poniżej testów skórnych czułość na alergeny. Stwarza to niekiedy konieczność uzupełniania nimi badań krwi.
Testy skórne zajmują ważne miejsce w diagnostyce astmy. Pozwalają one zidentyfikować nie tylko nadwrażliwość na określone substancje, ale także ocenić stopień jej nasilenia. Próby skaryfikacyjne i punkcikowe polegają na wykonaniu serii drobnych zadrapań lub nakłuć skóry, a następnie na naniesieniu na nie ekstraktów podejrzanych alergenów. Zaczerwienienie, obrzęk i pokrzywka w miejscu wykonania próby oznaczają wynik dodatni. Testy śródskórne, przeprowadzane analogicznie do prób tuberkulinowych, są podobne do prób skaryfikacyjnych, z tą różnicą, że materiał wstrzykiwany jest płytko w obrębie skóry.
Próby czynnościowe płuc, albo inaczej spirometria, przeprowadzane są w specjalnych pracowniach. Polegają one na wykonywaniu wdechów i wydechów przez rurkę z ustnikiem, podłączoną do urządzenia rejestrującego i analizującego parametry oddechowe. Spirometria umożliwia ocenę nie tylko ilości powietrza (objętości i pojemności płuc), które pacjent zdolny jest nabrać i wydalić z płuc w czasie wydechu, ale także szybkości, z jaką potrafi to uczynić. W przypadku chorych poddawanych leczeniu pozwala na ocenę tych parametrów przed i po podaniu środków rozszerzających oskrzela. Wyraźna poprawa oddychania jest pożądanym rezultatem w terapii astmy, która z definicji jest odwracalną patologią oskrzeli. Poza tym spirometria jest niezwykle przydatna w ocenie skuteczności leczenia.
Mały, plastykowy przyrząd – miernik przepływu szczytowego – używany jest przez pacjentów w domu do pomiaru szybkości przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Wykonanie pomiarów jest bardzo proste. Należy najpierw wziąć maksymalnie głęboki wdech, a następnie wykonać przez aparat możliwie najszybszy wydech. Pomiary należy przeprowadzać dwa razy dziennie: rano po wstaniu z łóżka oraz w godzinach popołudniowych. Ponieważ czynność płuc u astmatyków najbardziej upośledzona jest w godzinach rannych i poprawia się z upływem dnia, pogorszenie wyników testu po południu jest objawem alarmującym. Urządzenia te najbardziej zalecane są osobom z astmą o ciężkim przebiegu, które dzięki nim mogą obserwować aktualny stan oskrzeli oraz skuteczność przyjmowanych leków i ich dawek.
LECZENIE ASTMY
Profilaktyka
Jeżeli znane są czynniki powodujące zaostrzenie dolegliwości, należy dołożyć wszelkich starań, aby ich unikać. Trzeba także ograniczyć kontakt z zawartymi w powietrzu substancjami o działaniu drażniącym (np. dymem tytoniowym), o których wiadomo, że mogą spowodować obkurczenie oskrzeli. Zainteresowani powinni również wiedzieć o tym, że dym powstający podczas palenia marihuany działa około dwadzieścia razy silniej od dymu papierosowego. Trzeba też ograniczać kontakt z oparami środków owadobójczych, lakierów do włosów, dezodorantów, farb i perfum. Bardzo korzystne jest stosowanie klimatyzacji, nawilżaczy i urządzeń filtrujących powietrze.
Powinno się unikać takiej żywności i niektórych dodatków do niej oraz leków, jakich przyjmowanie powoduje zaostrzenie dolegliwości. Należą do nich na przykład: pirosiarczyny (środki konserwujące często stosowane w sałatkach podawanych w restauracjach), MSG, przyprawy do potraw orientalnych (tzw. zespół chińskiej kuchni), napoje i żywność w puszkach, fermentowane napoje, marynowane warzywa, owoce suszone i chrupki ziemniaczane.
Pewien procent zaostrzeń przebiegu astmy przypisywany był w przeszłości kontaktowi z barwnikami azowymi, uzyskiwanymi ze smoły węglowej i używanymi w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym. Przykładem jest szeroko stosowana tartazyna. Najnowsze badania podają jednak w wątpliwość ich związek z astmą, chociaż wykluczenie takiej możliwości wymaga dalszych obserwacji.
Astmatycy powinni zachować szczególną ostrożność w stosowaniu aspiryny, ponieważ aż u 10% spośród nich nasilają się dolegliwości astmatyczne w ciągu trzydziestu minut od jej przyjęcia. Z przyczyn nie do końca wyjaśnionych, wyjątkowo wrażliwe są na nią osoby z przewlekłymi schorzeniami zatok i polipami nosa. Reakcje uboczne tego typu mogą być także wywołane przez leki spokrewnione z aspiryną. Należą do nich niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ), często przepisywane chorym z zapaleniami stawów, schorzeniami układu mięśniowo-szkieletowego oraz dolegliwościami okresu okołomiesiączkowego. Znanymi lekami z tej grupy są preparaty: ibuprofenu – Advil, Motrin (Ibuprofen, Mobilat); naproksenu – Anaprox, Naprosyn (Anapran, Naproxen); fenylbutazonu – Nuprin, Butazolidin (Butapirazol, Rheumanol, Rheumopyrin) i indometacyny – Indocin (Metindol).