Skip to main content

Astma – Alergia, której nie wolno lekceważyć

Astma nie jest zwykłą alergią. Wywołana przez czynniki drażniące i alergeny lub ulegająca zaostrzeniu pod ich wpływem, choroba ta jest złożonym zespołem zaburzeń dotyczących dużych i małych oskrzeli, którymi powietrze przedostaje się do płuc. Jeśli objawy alergiczne w postaci zatkanego nosa, wodnistego kataru, napadów kichania i łzawienia powodują niejednokrotnie, że czujesz się jakbyś umierał, to ciężkie zaburzenia towarzyszące napadowi astmy mogą stanowić realne zagrożenie życia.
Według danych Amerykańskiego Instytutu ds. Alergii i Chorób Zakaźnych, astma (określana również terminem astmy oskrzelowej) stanowi bardzo poważny problem w dziedzinie zdrowia publicznego. Ocenia się, że tylko w USA cierpi z jej powodu od 10 do 12 milionów osób. Oznacza to w praktyce 1,8 miliona wezwań pogotowia ratunkowego, 27 milionów zgłoszeń chorych do placówek służby zdrowia oraz prawie pół miliona hospitalizacji w ciągu roku. Z astmą związane są straty wynikające z nieobecności w pracy, trwałej niezdolności do jej wykonywania wśród ogromnej rzeszy chorych, natomiast w wypadku dzieci w wieku od 6 do 15 lat, długotrwałe nieobecności w szkole w ciągu roku.
Konsekwencje ekonomiczne są również poważne. Tylko w USA chorzy wydają w ciągu roku ponad 300 milionów dolarów na opiekę i leczenie, oraz około jednego miliarda dolarów na leki. Wydatki te pochłaniają blisko piątą część całego budżetu rodziny przeciętnego chorego Amerykanina. Wobec przewidywanego wzrostu liczby zachorowań, należy się spodziewać dalszego pogorszenia tych statystyk.

CZYM JEST ASTMA?
Astma jest chorobą znaną od bardzo dawna. Nazwę nadali jej ponad dwa tysiące lat temu starożytni Grecy. W tłumaczeniu oznacza ciężkie oddychanie. Astma jest zaburzeniem funkcji układu oddechowego, ale aby zrozumieć, co dzieje się podczas jej typowego napadu, trzeba poznać podstawowe zagadnienia, dotyczące anatomii układu oddechowego i fizjologii oddychania.
W warunkach fizjologicznych w czasie wdechu powietrze przedostaje się przez usta i nos, a następnie przez narząd w formie rurki, zwany tchawicą, do płuc. Tchawica dalej dzieli się na dwie posiadające błonę mięśniową rurki o nieco mniejszej średnicy, zwane oskrzelami. Oskrzele prowadzące do prawego płuca nosi nazwę prawego oskrzela, do lewego zaś płuca odpowiednio lewego oskrzela. Każde z nich ulega kolejnym podziałom w głębi płuc, tak że tworzą się setki przewodzików o mikroskopijnej średnicy, zwanych oskrzelikami. Te zaś kończą się czymś w rodzaju woreczków wypełnionych powietrzem, nazywanych pęcherzykami płucnymi, których są tysiące. To właśnie przez ich cieniutkie ścianki tlen z wdychanego powietrza przenika do krwi, a dwutlenek węgla i inne gazy powstające w toku przemian metabolicznych – do ich wnętrza, skąd są wydalane z wydychanym powietrzem.
Układ oddechowy wyposażony jest w kilka mechanizmów, dzięki którym skutecznie wydala czynniki potencjalnie szkodliwe, obecne we wdychanym powietrzu. Najważniejszą rolę w ich eliminacji odgrywają rzęski nabłonka i śluz, wyścielające drogi oddechowe. Śluz wydzielany jest przez specjalne komórki, tzw. komórki kubkowe. Jest on półpłynną substancją odgrywającą zasadniczą rolę w nawilżaniu i oczyszczaniu dróg oddechowych. Tysiące rzęsek – mikroskopijnych, falujących włókienek – nieustannie przesuwa śluz z zawartymi w nim zanieczyszczeniami do góry, w kierunku ust i nosa, skąd wydalany jest na zewnątrz.
Napad astmy gwałtownie zakłóca prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego. Składają się na to trzy elementy: obkurczenie dróg oddechowych, obrzęk ich ścian i nadmierne wydzielanie śluzu. Reakcją na wdychanie substancji drażniących i alergenów jest obkurczenie oskrzeli (tzw. bronchospazm), występujące we wczesnej fazie napadu. Odpowiedzialny jest za to silny skurcz włókien mięśniowych ścian oskrzeli i oskrzelików. Jest to, jak się sądzi, wynik zaburzeń w funkcjonowaniu autonomicznego układu nerwowego, który jest niezależny od naszej woli. Innym, często używanym przez lekarzy określeniem na skurcz oskrzeli jest nadreaktywność dróg oddechowych.
W tym samym czasie wspomniane komórki kubkowe zaczynają produkować duże ilości gęstego, lepkiego i drażniącego śluzu, zwanego flegmą. Jest ona w dużym stopniu odpowiedzialna za wyzwalanie odruchu kaszlu, charakterystycznego dla tej choroby.
Z upływem czasu ściany oskrzeli ulegają obrzękowi w wyniku toczących się w ich obrębie reakcji zapalnych, powodując dalsze zwężenie lub nawet zatkanie dróg oddechowych. Może to prowadzić do uwięzienia nadmiernych ilości powietrza w płucach. Nasilony wydech, związany z próbą wydalenia zwiększonej objętości powietrza przez zwężone drogi oddechowe, prowadzi do występowania charakterystycznego świszczącego oddechu. Jeśli nie podejmie się natychmiastowego leczenia, powstaje niebezpieczeństwo zatkania oskrzeli czopami śluzu, co powoduje uczucie braku powietrza, rozpaczliwe jego chwytanie i niemożność mówienia z powodu braku tchu. Bezzwłoczne leczenie na ogół przywraca normalne oddychanie. Z tego powodu astma określana jest jako przejściowa, odwracalna, zaporowa choroba oskrzeli.